Anne Baba Tutumlarını Etkileyen Faktörler Nelerdir.
Anne baba tutumlarını etkileyen birçok faktör vardır fakat genel olarak anne babaların çocuk yetiştirme tutumlarını etkileyen faktörler dört başlık altında toplanabilir:
1. Ailenin sosyo-demografik özellikleri
2. Anne babaların kendi yetiştiriliş tarzları
3. Anne babaların çocuk gelişimine ilişkin bilgi düzeyleri
4. Çocukların mizaç özellikleri
Ailenin sosyo-demografik özellikleri
Anne-babanın kültürel farklılıkları, sosyal sınıf farklılıkları, öğrenim durumu ve meslekleri, yaşları, aile içi ilişkiler ve çevreyle sosyal ilişkileri, çocuğun cinsiyeti, yaşı, doğuş sırası, ailedeki çocuk sayısı, ailenin sosyo-ekonomik durumu ve aileyle birlikte yaşayan diğer kişilerin varlığı, ailenin çocuk yetiştirme tutumlarını etkilemektedir.
Yapılan çalışmalar, anne baba tutumlarının yaşanılan bölgeye göre değiştiğini göstermektedir. Kırsal bölgedeki anne babaların kentsel bölgedeki anne babalara göre daha koruyucu ve daha katı/sert disiplin tutumlarını benimsedikleri, kentte yaşayan anne babaların kırsal bölgedekilere göre daha demokratik bir tutuma sahip oldukları belirlenmiştir.
Anne babaların eğitim durumu tutumlar üzerinde etkili bir faktördür. Yapılan araştırmalara göre, ilkokul mezunu olan ebeveyn ile yüksek okul mezunu olan ebeveynin çocuklarına uyguladıkları tutumlarının farklılık göstermesi ihtimali vardır. Anne babaların öğrenim düzeyi arttıkça, çocuklarına karşı daha demokratik davranışlar sergiledikleri ve eğitimli anne babaların eğitim almamış anne babalara oranla çocuklarının gelişimlerini anlama konusunda daha bilinçli oldukları bulunmuştur.
Anne babanın çocuk sahibi olma yaşı, çocuklarına karşı tutumları üzerinde etkili olan bir diğer unsurdur. Özellikle küçük yaşlarda çocuk sahibi olan annelerin, yaşam tecrübelerinin azlığı ve henüz ergenlik döneminde olmaları gibi çeşitli nedenlerle , çocuklarına karşı daha ilgisiz davrandıkları, çocuğa karşı sevecen davranışlarının ve ilgi düzeylerinin düşük olduğu görülmüştür.
Ailenin gelir düzeyinin yüksek ya da düşük olması, çocuğun gelişiminde önemli rol oynamaktadır. Sosyo-ekonomik düzeyi düşük ailelerde genellikle temel ihtiyaçlar karşılanamaz, çocukların hareketleri sınırlandırılır ve anne babanın çocukla gerektiği gibi ilgilenememeleri çocukların gelişimlerini olumsuz yönde etkileyebilir. Düşük sosyo-ekonomik düzeydeki annelerin, ekonomik imkanların kısıtlılığı nedeniyle psikolojik olarak fazla yıprandıkları ve yaşadıkları stres sonucu çocuklarına karşı daha sert davranabildikleri görülmüştür.
Çocukların cinsiyeti, anne babaların tutumlarında etkili olabilmektedir. Toplumumuzda genellikle erkek çocuklara karşı hoşgörülü, kızlar üzerinde ise daha baskıcı koruyucu bir yetiştirme tarzı benimsenmiştir. Anne babaların kız ve erkek çocuklar için farklı beklentiler içinde olmaları, onlara karşı tutumlarında da farklılıklara neden olabilmektedir.
Karı-koca arasındaki ilişkinin kalitesinin anne-çocuk arasındaki ilişkiyi etkilediğini göstermektedir. Eğer eşler arasındaki ilişki sağlıklı değilse anne bu boşluğunu doldurabilmek için bütün ilgi ve sevgisini çocuğuna aktarmakta, bu da, çocuğun bağımsız bir kişilik geliştirmesini engelleyebilmektedir. Anne baba arasındaki iletişim bozukluğundan en fazla olumsuz etkilenenler çocuklardır. Anne baba çocuklarına eşit sevgi ve anlayış gösterip kurallar koydukları takdirde, onlarla ilişkileri daha dengeli ve olumlu olacaktır.
Annelerin iş yaşamında daha aktif rol alması, çocuk yetiştirme davranışı üzerinde etkili olabilmektedir. insanlar zamanlarının yarısından çoğunu çalışarak geçirirler. Ebeveynlerin meslekleri, kişilik özelliklerini etkileyebilmektedir. Sürekli stresli ortamda çalışan ebeveynler gün boyunca yaşadığı gerginliği, eve gittiğinde istemeden de olsa çocuğuna yansıtabilirler.
Aileyle birlikte yaşayan diğer kişiler, anne babaların çocuklarına karşı tutumlarında etkili olabilmektedir. Ailenin yaşadığı ortamda bazen anneanne, büyükbaba, teyze, dayı, hala ve amca gibi yakın akrabalar da bulunabilirler. Bu kişiler çocuğun eğitimine ister istemez müdahale edeceklerdir. Çocuğun eğitimiyle ilgili konularda ortak davranış sergilenirse çocuk zarar görmez. Anne babanın koydukları kurallar bozulduğu takdirde çocuk zarar görecektir. Ailedeki diğer bireyler anne babaya değer vermeli, çocuğun yanında onları küçük düşürücü davranışlarda bulunmamalıdırlar.
Anne-babaların kendi yetiştiriliş tarzları
Anne-baba etkisi, tutumların oluşumunda önemli rol oynar. Özellikle okul öncesi dönemde çocuk, anne babasını kendisine çeşitli konularda bilgi verecek, ödüllendirip cezalandıracak tek otorite olarak gördüğü için, çocuğun nelere nasıl bir tutum geliştireceğini tayin eden tek faktörün ebeveyn olduğu söylenebilir. Anne baba kişilik oluşumunu etkilerken, diğer yandan, nasıl anne ve baba olunacağına dair bir eğitim de vermiş olurlar. Babalık ve annelik niteliklerine sahip kişiler, büyük bir olasılıkla, bu nitelikleri kendi çocuklarının ilk yıllarında kazanmışlardır. Bu dönemde çocuk, anne babasıyla özdeşleşir ve onların çocuk yetiştirme konusundaki davranışlarını kendisine model alır. Demokratik ortamda yetişen anne babalar için büyük bir sorun olmayabilir. Ancak baskıcı bir ortamda aşırı korunarak büyütülmüş anne babalar, yetiştirecekleri çocuklar için büyük bir tehlike oluşturabilirler.
Anne babalar, çocukları bir problemle karşı karşıya kaldığında kendi anne babalarının takınmış oldukları geleneksel yaklaşımları benimsemekte ve bu nedenle kendi anne babalarının yaptıkları hataları tekrarlamaktadırlar. Çağa uymayan geleneksel yöntemler yetersiz kaldığında ise, nasıl davranacaklarını bilmemektedirler.
Anne babaların çocuk gelişimine ilişkin bilgi düzeyleri
Anne babaların çocuklarına istenilen davranış ve alışkanlıkları kazandırabilmeleri, kendi kendisini denetleyen, duygu ve düşüncelerini özgürce ifade edebilen ve girişimci bireyler olmalarını sağlayabilmeleri, öncelikle onları tanımaları, anlamaları ve onlarla sağlıklı bir iletişim kurmalarıyla mümkündür. Anne babalar zaman zaman, çocuklarının ilgi yeteneklerinden çok, kendi hayal ettikleri modele uygun bir çocuk yetiştirme çabası içine girerler, bu nedenle onları, kapasitelerini aşan bir beklentiyle eğitmeye çalışırlar.
Bu nedenle anne babalar, çocuklarını geleceğe daha iyi hazırlama ya da çağın ekonomik gereklerine ayak uydurabilme konusunda bazı yanlışlar yapabilmektedirler. Bir çocuğu iyi yetiştirmek için her anne babanın gerekli bilgileri edinmesi vazgeçilmez bir şarttır.
Çocukların bireysel özellikleri
Mizaç, çocuğun aktivitelerinin düzeyini, yeni ortamlara tepkisini ve duygularını ifade etmesini etkilemektedir. Yapılan araştırmalarda çocuğun mizacının anne babayı etkilediği bulunmuştur. Zor olarak nitelendirilen çocukların, daha çok kontrol altında tutulduğu ve anne-çocuk arasında çatışmalar olduğu, uyumsuz çocukların daha çok ihmal edildiği görülmüştür.
Uzman Psikolog Candan TURHAN
Yorum Gönder